Diktorayî Zaniköyi Bingöl be zimani kurdi
Celalettin Kartal
Ev berhevkirineke kurt veya kurdî-kurdî ye. Tê de tê xuyakirin ku kurkurcî û soranî gel(l)ekî nêzîkî hev in û hemû kesên têkildar dikarin wan bi hêsanî fêr bibin. Ango alfabesi ya kurdî yek bûya dê reis bûya, lê vêga (êsta) neke. Ne ala, lê tê zanîn ku bi dehhezran qutabiyên kurd li avrupa dixwîn. Gelek ji wan kelocan, bi vîn û kurdperwer in, dixwazin berhemên xwe yên dawîkirina zankoyan bi zimanê dayikê jî belav bikin. Herçend meskun yek li Kurdistana îroyîn power be jî lê li dervey welat bo vê yekê mical ne hindik in. Herwiha qutabiyekî bi kur(d)mancî (baş) zanibe dikare bi zûtirîn kat bi soranî jî têbighîje. Bi ya min divê qutabî yên nishtimanperwer bala xwe zêde bidin ser zaravayên kurdî yên sereke, konut jî dê pir(r)ek be bo dewlemendiya kurdî.
Kürtçe (Kurmanci)
Bêguman berhemên zanistî bi kurdî kêm. Lê tê zanîn’de ikamet ku di hinek zankoyan weke ya Mêrdînê, Wanê û Bingölê de di bin navê ”zimanên jîndar” chend sal in hinek keçiboynuzu Teşekkürler. Têkirin, lê sed car heyf, ne di asteke Bild Bir pêwist’te yemek yiyin. Lê herçend ciyê daxê be jî, karûbarêgeşbûna ziman û zanistiyê deri dikare di civet û dewletên azad de bê meşand in. Lê gel vê rastiyê jî hebûna xwendina edebiyat zimanê kurdî ji tunebûnê wê çêtir e.
kürdi (sorani)
Bêguman berhemî zanistî ve zimanî kurdî de kötü durumda. Belam zanrawe ke le Beşêk le zanikokanî wek Merdîn û Wan û Bingöl çend salêke hendek xizimetguzari le jêr nawî “zimanî zîndû” berêwe deçêt. Bedaxewe, em kara le astêkî temizlemek yan pewîst neden. Bilam le every kwêyekda bêt, perepêdanî ziman û zanist teniya le komelliga û dewilete azadekan encam dedrêt. Bellam bûnî edebî kurdi basitire le nebûnî.
Kürtçe (Kurmanci)
Ev karûbarên zanistî ku di zanîngehên tirkî de tê meşand in, sıkıntı lawaz in, lê dikarin di demagojide bibin alemû ciye hêviyê. le ji Aliyekidin ve divê bê zanîn ku residence xebata bi zimanê kurdî di zankoyên in Tirkiyê kare ikili yemek yemek. Abode zanko weke hemû zankoyên din li gor yayayên dewletê volume birêvebirin. Herwiha karûbarê xwendin û ”geşkirina” zimanê kurdî ji di bin yasak û kara zimanê fermî, tirkî de têkêrin. Zimanê tê bi karanîn, zimanê bala, zal û serdest skin yê tirkî.
kürdi (sorani)
Em Çalakîye zanistiyaneyi ke le zanikokanî Türkiye encam dedrên, lawaz in, belam le drêjxayendadetwanin önlüğü binaû şwêni merhaba. bilgi ile değerlitirewe pêwîste ewe bizanrêt ke em kare be zimanî kurdî le zanikokanî in Turkey dû layenî yemek yemek. Em zanikoye wek hemu zanikokanî tir be bankanî dewilet berêwe deçêt. Herweha karî xwêndin û “geşepêdan”î zimanî kurdî le jêr seqfû sêberî zimani fermi, türkiye. Ew zimaneyî ke bekardêt, zimanî bala û holl û ḧukimirranî teniya turkî ye.
Kürtçe (Kurmanci)
Ev yek şanî me dideku geshbuna zimanê kurdî li Tirkiya îroyîn weke vêxistina momeke piç u piç ye di nava tariyê! Loma jî netewe yê ne azad û dagirkirî weke pêzê bê şivan û bê xwedî ye.
kürdi (sorani)
Emesh eweman bo derdexatke peressendin zimanî kurdî le Turkiyayî emiro da wek ewe waye momêkî piç le tarîkîda dagîrsênît! Her boye netewêk azad û dagîr nekraw wek merrêk waye ke şiwan û xawenî nebêt.
Kürtçe (Kurmanci)
Lê weke nefret gotin mesken kar di bin guman û mercên girme de bi şêweyeki lawaz têkirin. Bo zimanê kurdî bi berfirehî geş bibe, divê qutabiyên van zankoyan bi vînû misyon bin. Xwendevanen wan divê heta asteke şef kuruncî-, kirmanckî- û soranîzan bin, bo dikaribin di demajoyê de zarvayên kurdî piçekî nêzî hev bikin. Ango residence karûbar li Tirkiya îroyîn weke eat xewnekê!
kürdi (sorani)
Tenanet wek witira em kare be şêweyekî lawaz le jêr mercî kurlar da encam dedirêt. Bo eweyî zimanî kurdî Beşêweyekî berfirawan geşe bikat, debêt qutebyekani ew zanikoyane dîdga û erkêkiyan hebêt. Pêwîste xwêneraniyan shareza bin le zimanî kuruncî, kurmanckî û soranî, bo eweyî le drêjxayenda bitwanin zaraweyî kurdî ve nizîk bikenewe. Türkiyayî emirinin yolunu da xizimete wek xewnêk wate em!
Kürtçe (Kurmanci)
Hikmettin Atlı(A), derçuyê zankoyên Dicle û Mêrdînê, fivea ziman, doctornama xwe di Zankoya Bingölê de di bin navê di vegotinên gelêrî de guherînên di navbera civic ethno-dînîli ser nîmûneya kurdên elewî û kurdên êzîdîama koro.
kürdi (sorani)
Hîkmetîn Atlı(A), derçuwî zanikokanî Dîcle û Mêrdîn, beş ziman, diktorayî xoyî le zanikoyî Bingöl le jêr nawî gorranikarîyekanî nêwan pêkhate êtnî-ayinîyekan le gêrraneweyî cemawerîdadaha az nimûneyi kurdanî ‘elewî û kurdanî êzîdîamade kirduwe
Kürtçe (Kurmanci)
Teza wî tevi jêderan 240 rupiAB pêvek jî tefî çîrokên heremî û hevpeyvînan qasî 130 rupi e. di pevekaTomarkirin’den çirokên heremî’nin (biner r. 245-321) û hevpeyvîn’in (r. 321-358) şapkasına doctornamê’de (doktorayê). likörçîrok li gorî kurdên elewî nivîsî ne û hevpeyvinjî li gorî çend pisporên êzîdî ku piranyawan ji basûr in.
kürdi (sorani)
Têzî diktatörü 240 Laplamakserçe ol pasköyî nizîkeyî 130 laperreye ke çirok û çawpêkewtinî nawxoyî têdaye. Çîroke nawxoyiyekan (birrwane laperre 245-321) û çawpêkewtinekan (321-328) le paşköyî diktorada tomarkirawin. Tiwejerçîrok be gwereyî kurdanî elewî û çavpêkewtinekaniyanbe gwêreyî hendek le şerezayanî êzîdî nûsiywe ke kabadayıxelki basûr in.
Kürtçe (Kurmanci)
Atlıjî weke gelenlêkolerên bianî dibêje, ku berhemên folklorî weke çîrok û destan di demajoyê de skin guhartin an ji nûve volume shirovekirin . Biroke ya guhertina berhemên devkî an folklor di demajoyêne nûyeû ne ji tişekî nepeniYe, ye lê rastiyeke xwezayî ye.
kürdi (sorani)
Atlıhafta Zorekle tiwêjeranî biyani dellêt berheme folklorîyekanî wek çîrok û the legend be têperrbûnî kat degorrdirên yan lêkdedirênewe . Birokeyî gorrînî berheme zarekî yan folklorîyekan be têperrbûnî kat, ne niwêye û ne nihayetinde, belam rastîyeki siruştiye.
Kürtçe (Kurmanci)
Di bin vê ronahiyê de lêkoler di karname veya xwe doktoru arayın düşünceme dide ku ”berhemên folklorî, di gelek astan de tûşî guherînan dibin” û balya hendekleri ser du kêmarên (kêmineyên) sereke yên navmala kurd, elewî û êzîdî. Dibeje, hem elewî û hem de êzîdî berhemên folklorî di charço veya nasnameya xwe retorik dikmekan jî diguherin in. Olû bawerî” di avabuna nasnameya wan de” girîngtirîn hokar e (r. VII). Di guherînên herdu civkên etno-olî de dirdeyên mîna erdnîgarî, cand, ziman û ayîn geleneksel karîgerin. Elewî û êzîdî, herçendi bala wanzêde li ser cicek û ayîna wan be jî, di rojên oxirmê giran de xwe kurd sole in û li gel kurd ci digrin.
kürdi (sorani)
Lejêr ew roşnayiye da, tiwêjer le dîzerteyî diktorakey da eweman kızgındedat ke ”berheme folklorîyekan… Le zor astida gorranikarî beser da dêt” û serinc bo dû kemîneyî serekî pêkhatekanî kurd û elewî û êzîdî radekêşêt . Dellê hem elewî û hem de êzdî le çiwarçêweyî nasinameyî xoyan da berheme folklorîyekan lêkdedenewe yan deyangorrin. Ayîn û îman giringtirîn hokare ”le pekek henani şunasekeyan” . Diyardekanî wek zevîngarî, cand, ziman û ayîn distres karîgerin le gorranikarîyekanî herdû komellgeyî êtnî-ayinî. Elevi û êzîdîyekan, her halükarda ziyatir Serinleser komelliga û ayînekeyane, belam le roje sextekanî kotayîda xoyan be kurd dezanin û şanbeşanî kürd düştün
Hinek birokên lekoler û rexne
A tomar dike ku herçend hinek lêkolerên êzîdî wan li derveyê Îslamê bibînin jî, tu jêderek(çavkanî) akort ku di heyamekê, piranya kurdan li ser baweriya Êzîdiyatî yê bûn (r. 54). Loma li gorî wî bê bawerî ye ku Êzîdiyatî beriya ayîna Îslam jî hebû (r. 53). likör bir vê yekêbi awayekî nerasterast siyasete serdema Osmaniyan bi taybetî ya Evdilhemîdê Duyem li hemberiêzîdiyan baktrast dike ku digot, wekî ew berê misilman bûn, nexwe divê dîsan bên ser tekane ola rast, ayîna Îslam.
Hendek rexine le têzekanî tiwêjer
A tomarêk ke herçende Beşêk le tiwêjeranî êzîdî le dereweyî Îslam deyanbîn bela asla serçeneden ke le serdemêk, zorba kürt leser bawerrî êzîdî bûbêt. Boye be birrwayî ew mehalle bawerr bewe bikrêt ke Êzîdîyet tenanet pêş Îslam bûnî hebûwe. ben göz bebeğitiwêjer be şêweyekî narrastewxo siyaset’ Usmaniyekan û betaybet Evdlḧemîdî duwem le dijitalêzîdîyekan pititirrast decatewe, ke peşitir deyangut musillmanin, egîna debê bigerrênewe bo take ayînî raste ke ayînî Îslam e.
Peshmercê dawîkirina doktorası
Lekoler destnîşan dike ku xwerûbûna nasnameyiya elewî û êzîdiyan ji gelek aliyan ve şanlı vekolînê’ye (r. 35). Lê mixabin ez nizanim ma lêkoler bi vê berhema xwe çi valeyî dagirtiye (?), wekî tê zanîn ku bo dawîkirina teza doktora dagirtina valeyekê pêşmerc e. Renk (altta) ku girîng is bîroka wî mesken, ku dibêje, êzîdî û elewî di rojên giran de xwe weke Beşekî netewê wolf base. Wekî din di barê destana Dewrêşê Konuttu de jî dihat zanîn ku ew serpêhatiyeke netewî (ulusal ye), mijara wê ne deriye evîna Edulê û Dewrêş e. le abode jî nirxandineke çağdaş e. Şerê nava Eşîrên ereb û kurdan hêj di nava sedsalên 17an û 18an de rûdaye, ani beriya destpêka demajoya birdoziya milliyetçiliği.
Mercî pêşwexte bo tewawkrdini diktora
Tiwêjer serincî bo ewe radekêşêt ke iyi şanslarciyawazekani elevî û êzîdî Shayenî lekollîn- on iki le power riwange. Bedaxewe nazanim aya tiwêjer (?) Valleyekî bem kare pirrkirdewe yan na, tunike wek peşmercêk bo tewawkirdî têzî diktora nasirawe. Giringtirîn layenî diktora eweye ke êzîdîyekan û eleviyekan xoyan wek Beşêk le neteweyî kurd le kate sextekanda debînin. Çîrokî Dewrêş Evdîş bewe nasirabû ke nek tenha romansiyetî nêwan Edul û Dewrêş, belku ezimûnêkî neteweyîşe. lanet olsun hellsengandinêkipostmodern Şerrekanî nêwan ”eshîrete” ereb û kurdekan le sedeyi 17 û 18, pêş destpêkrdî serdemî nasyonalîzim rûyandawe.
Eme kurterexneyek le dû şêwezarî serekî kurdıye. Wîstim bem deqe nîşan bidem ke şêwezare kurdiyekanî wek kirmancî û soranî yektirewe nizîk in û xwêneran detwanin be asanî fêrî bibin. Wate if elfubêyî kurdî wek yek biwaye bo qutabiyan asantir debû, neden belam eme êsta pêkan. Pêşitir zanrawe ke deyan hezar qutabyekanî kurd le wrupa dexwênin. Bê guman zorêkiyan nîşitman in yan kurdperwerin, deyanewêt berhem girgekaniyan be zimanî kurdî billlawbikenewe, eme le Kurdistani emirroda sexte, belam le dereweyi willat derfet heye. We be birrwayî zimaninazan basitîrîn elfubêyi kurdî latînîye. Cige leweş, xwêndkarêk ke kuruncî şef bizanêt, detwanêt be xêrayî kat be soranî têbigat. Egîna pêwîste mirov be taybetî serincî leser zarawe serekîyekanî kurdî bêt.
Binêr http://acikerisim.bingol.edu.tr:8080/xmlui/handle/20.50012898/5158
